Rzecz o kapliczkach, czyli sygnowaniu przestrzeni

Od lat fascynują mnie przydrożne krzyże i kapliczki. Mijane pieszo, oglądane zza szyby samochodu zawsze wywołują skupienie, czasami bezgłośne westchnienie, refleksję − kto, kiedy, w jakiej intencji wystrugał, odlał, wykuł figurę, wymurował maleńki domek, zbił z desek skrzynkę przypominającą karmnik, kto skrzyżował ze sobą belki. Gdy zerkam pośpiesznie lub przystaję na chwilę od razu budzi się we mnie historyk, który chciałby poznać przeszłość, początki, zrozumieć, dlaczego właśnie tutaj, jaka tajemnica, a nawet tragedia, kryje się za tym religijnym przystankiem, swoistym wotum upublicznionym w sposób najpełniejszy, bo pod gołym niebem.

Jakaż niezmierna musiała być wdzięczność ofiarodawcy, jaki nieprzebrany żal grzesznika, jak bezbrzeżny smutek dotkniętego katastrofą naturalną lub osobistą traumą, że nie zamknęli ich w murach żadnej potężnej budowli, nie zawiesili gdzieś pod gotyckim sklepieniem, nie oddali w opiekę dźwiękom dzwonków i dymowi kadzidła, ale zawiesili na drzewie, gdzie stróżami są zwierzęta leśne, a modlitwa wędrowców przeplata się z westchnieniami duchów mieszkających w runie, pniach i koronach; wbili w ziemię raz suchą, raz ubłoconą na skraju pola, gdzie śpiewa ptactwo powietrzne, a rolnik przystaje na Anioł Pański; przytulili do kamienicy, wykuli niszę w ścianie domu, by być jak najbliżej miejsca wyjętego z codziennego użytku, z profanacji przekleństwami, wykrojonego z ziemi niczym wotum wdzięczności, ofiara przebłagalna lub znak pamięci o tragicznie zmarłym.

Lubię myśleć, że te święte deski, belki, cegły, te drewniane twarze, kamienne dłonie, metalowe aureole, kontynuują zaspokajanie starej jak ludzkość potrzeby oddawania czci miejscom i bogom je zamieszkującym; że w powołaniu ich do istnienia tkwi jakieś prahistoryczne przynaglenie człowieka do podkreślania i utrwalania swoich związków z ziemią i przyrodą, jakieś instynktowne sygnowanie przestrzeni symbolami budującymi wspólnotę oraz znakami dającymi poczucie bezpieczeństwa poprzez odstraszanie złych mocy i przyzywanie opieki Opatrzności.

Copyright by Katarzyna Kuroczka.